Autyzm, choć często kojarzony z dzieciństwem, nie jest zaburzeniem, które "mija" z wiekiem.
Kiedy społeczeństwo myśli o autyzmie, często skupia się na dzieciach i ich potrzebach. Media, literatura i filmy często przedstawiają dzieci z autyzmem, ale rzadko kiedy zwracają uwagę na dorosłych z tym zaburzeniem. W rezultacie istnieje niewielkie zrozumienie dla wyzwań, z jakimi borykają się dorośli z autyzmem – wyzwań, które mogą być znacznie bardziej złożone niż te, z którymi mierzą się dzieci. Dorosłe osoby z autyzmem napotykają się na różne trudności w codziennym życiu. W tym artykule przyjrzymy się tym wyzwaniom i spróbujemy głębiej zrozumieć, jak wygląda świat z perspektywy dorosłej osoby z autyzmem.
Charakterystyka autyzmu u dorosłych
Autyzm to zaburzenie neurorozwojowe, które ma początek w dzieciństwie i trwa przez całe życie. W przypadku dorosłych objawy mogą być bardziej subtelne lub zostać przysłonięte przez nabyte umiejętności radzenia sobie i strategie adaptacyjne. Niemniej jednak autyzm ma wpływ na wiele aspektów codziennego życia osób dorosłych. W jakich aspektach przejawia się autyzm:
Trudności w komunikacji społecznej: Dorosłe osoby z autyzmem mogą mieć trudności z interpretacją języka niewerbalnego, takiego jak mowa ciała czy wyraz twarzy. Mogą też mieć problemy z rozumieniem dowcipów, sarkazmu czy metafor.
Trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji: Dorosłym z autyzmem często trudno jest budować głębokie i trwałe relacje z innymi. Mogą też mieć trudności z rozpoznawaniem i wyrażaniem własnych uczuć.
Powtarzalne zachowania i rutyny: Osoby te mogą wykazywać potrzebę powtarzania tych samych czynności lub zachowań, które mogą wydawać się innym osobom dziwne lub niezrozumiałe.
Wrażliwość na bodźce sensoryczne: Wiele osób z autyzmem doświadcza nadwrażliwości na dźwięki, światło czy dotyk. Może to objawiać się unikaniem pewnych sytuacji, miejsc czy aktywności.
Intensywne zainteresowania: Dorosłe osoby z autyzmem mogą mieć bardzo specyficzne i intensywne zainteresowania w określonych tematach lub dziedzinach, które mogą dominować w ich życiu.
Trudności z elastycznością myślową: Osoby te mogą mieć trudności z adaptacją do zmian czy myśleniem abstrakcyjnym.
Problemy z organizacją i planowaniem: Mogą występować trudności z organizacją czasu, zarządzaniem finansami czy planowaniem długoterminowym.
Jak jest postrzegany autyzm u dorosłych?
Autyzm u dorosłych, mimo że jest tematem rzadziej poruszanym, stanowi kluczowy aspekt życia wielu jednostek. Jest to złożone zaburzenie neurorozwojowe, które nie tylko wpływa na sposób komunikowania się osoby dorosłej, ale także na jej interakcje społeczne i codzienne funkcjonowanie. Współczesne społeczeństwo, choć coraz bardziej świadome problemów zdrowia psychicznego, wciąż ma ograniczoną wiedzę na temat tego, jak autyzm manifestuje się w dorosłym życiu, a także jakie wyzwania niesie ze sobą ta diagnoza.
Inni ludzie: Często, kiedy społeczeństwo słyszy słowo "autyzm", myśli przede wszystkim o dzieciach. Jednak autyzm u dorosłych może być źródłem nieporozumień, prowadząc do błędnych przekonań i stereotypów. Dla wielu, dorośli z autyzmem są postrzegani jako osoby dziwaczne, odmienne czy trudne w kontakcie. Istnieje potrzeba edukacji, aby zmieniać takie postawy i promować zrozumienie.
Lekarze: Specjaliści medyczni, mając dostęp do najnowszych badań i danych, rozumieją autyzm u dorosłych w sposób kompleksowy. Skupiają się na specyfikacji objawów charakterystycznych dla tej grupy wiekowej, diagnozowaniu, a także poszukiwaniu skutecznych metod terapii i wsparcia.
Rodzina: Dla rodzin osób z autyzmem, przede wszystkim tych, które dorastały obok nich, autyzm u dorosłych jest codziennością. Widzą oni nie tylko wyzwania, ale również sukcesy, talent i unikalne cechy charakteru swojego bliskiego. Dla rodziny autyzm nie jest abstrakcyjnym pojęciem.
Trudności w codziennym życiu osób dorosłych z autyzmem:
Dla dorosłych z autyzmem, codzienność pełna jest wyzwań, które dla wielu z nas są niezauważalne lub rutynowe. Czynności, które większość ludzi wykonuje bez zastanowienia, mogą stać się źródłem stresu i niepokoju dla osoby z autyzmem.
Przykładowo, zakupy w supermarketach mogą być przepełnione trudnościami. Jasne światła, głośne dźwięki i tłum ludzi mogą prowadzić do sensorycznego przeciążenia, powodując uczucie przytłoczenia czy nawet paniki. Wybór odpowiedniego produktu z regału pełnego podobnych przedmiotów może być wyzwaniem, jeśli osoba z autyzmem ma trudności z procesami decyzyjnymi.
Korzystanie z komunikacji publicznej to kolejne wyzwanie. Interpretacja grafików, tablic informacyjnych czy nawigacja w zatłoczonych środkach transportu może być skomplikowana dla osób mających trudności z planowaniem czy organizacją. Ponadto, nieprzewidywalność jak np. niespodziewane opóźnienia czy zmiany trasy mogą powodować duży stres.
Trudności w czytaniu sygnałów społecznych mogą komplikować interakcje z innymi ludźmi. Niezrozumienie ironii, gestów czy subtelnych wskazówek niewerbalnych sprawia, że osoby z autyzmem mogą czuć się zagubione w konwersacjach czy interakcjach społecznych. To może prowadzić do nieporozumień i poczucia wyobcowania.
Dodatkowo, wyzwania w zakresie planowania i organizacji mogą wpływać na zdolność do zarządzania codziennymi obowiązkami, takimi jak płacenie rachunków, gotowanie czy sprzątanie.
Czym się różni zespół aspergera od autyzmu?
Zespół aspergera i autyzm były kiedyś traktowane jako dwa odrębne zaburzenia, choć oba związane z zaburzeniami neurorozwojowymi. Zespół aspergera charakteryzował się mniej wyraźnymi objawami w zakresie zakłóceń komunikacji i interakcji społecznych w porównaniu z "klasycznym" autyzmem. Często osoby z tym zespołem posiadały przeciętne lub powyżej przeciętne zdolności intelektualne i nie miały opóźnień w rozwoju mowy, co odróżniało je od innych form autyzmu. Jednakże wraz z postępami w badaniach i zrozumieniem spektrum zaburzeń neurorozwojowych, termin "zespół aspergera" przestał być używany. W najnowszej edycji Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5), pojęcie to zostało zastąpione szerokim terminem "spektrum autyzmu" (ASD). Taka zmiana odzwierciedla zrozumienie, że różne objawy i cechy charakterystyczne dla tych zaburzeń mieszczą się w jednym spektrum, a nie są oddzielnymi jednostkami. Współczesne podejście podkreśla indywidualne różnice i potrzeby każdej osoby z ASD, zamiast sztywnego klasyfikowania w ramach wąsko określonych kategorii.
Jak wygląda diagnoza autyzmu u dorosłych?
Diagnostyka autyzmu u dorosłych może różnić się od procesu diagnozowania dzieci, ale jest równie kompleksowa i wieloetapowa. Często pierwszym krokiem jest przeprowadzenie testu przesiewowego, takiego jak test ilościowy autyzmu (AQ - Autism Quotient). AQ jest narzędziem samoopisowym, które pomaga zidentyfikować potencjalne cechy autystyczne u dorosłych. Choć jest użyteczny jako wstępne narzędzie przesiewowe, nie jest wystarczający do postawienia diagnozy i wymaga dalszego profesjonalnego podejścia.
Jednym z kluczowych narzędzi, wykorzystywanych w procesie diagnozowania autyzmu zarówno u dorosłych, jak i dzieci, jest ADOS-2 (Autism Diagnostic Observation Schedule - 2). To częściowo ustrukturyzowany, wystandaryzowany protokół obserwacji, który pozwala na ocenę zachowań osoby badanej w trakcie naturalnych interakcji społecznych. ADOS-2 skupia się na pięciu kategoriach: języku i komunikacji, wzajemności w interakcjach społecznych, zabawie/wyobraźni, zachowaniach stereotypowych i sztywnych. Wykorzystuje zestaw testów, które prowokują określone reakcje społeczne, a diagnoza bazuje zarówno na danych jakościowych, jak i ilościowych. Test pozwala na uzyskanie wyników ilościowych w dwóch skalach: afektu społecznego oraz ograniczonych i powtarzalnych zachowań, co jest kluczowe dla zrozumienia nasilenia objawów autyzmu.
Różnice w manifestacji autyzmu w zależności od płci
Kobiety i autyzm: Autyzm wśród kobiet manifestuje się nieco inaczej niż u mężczyzn. Badania pokazują, że objawy autystyczne u kobiet są często subtelniejsze. Dziewczęta z autyzmem mogą być bardziej zdolne do naśladowania zachowań społecznych, co umożliwia im lepsze dostosowywanie się do środowiska. Niemniej jednak, mimo zewnętrznej adaptacji, wewnętrzne trudności pozostają. W rezultacie, objawy autyzmu u dziewcząt mogą być często mylone z lękiem społecznym, zaburzeniami depresyjnymi czy innymi problemami psychicznymi.
Mężczyźni i autyzm: Mężczyźni z autyzmem często wykazują specyficzne, klasyczne objawy tej choroby. Wielu z nich charakteryzuje się powtarzalnymi zachowaniami, które mogą przybierać formę rytualów czy konkretnej sekwencji działań. Dodatkowo, wiele osób z autyzmem rozwija intensywne, wręcz obsesyjne zainteresowania w bardzo wąskich dziedzinach, takich jak historia określonej epoki, modele pociągów czy specyficzne gatunki roślin. Te głębokie pasje mogą dominować w ich życiu, stając się głównym punktem zainteresowania, często wykraczającym poza zwykłe hobby.
Autyzm a ADHD: Współwystępowanie zaburzeń
Autyzm, choć jest sam w sobie złożonym zaburzeniem, zazwyczaj nie występuje osobno. Osoby z autyzmem doświadczają również innych równoległych trudności zdrowia psychicznego, jak np: depresja oraz stany lękowe. Jednakże, szczególną uwagę naukowców przyciąga współwystępowanie ADHD i autyzmu. Badania naukowe wskazują że ADHD współwystępuje u około 50-70% osób z autyzmem. Znaczący odsetek współwystępowania tych zaburzeń neurorozwojowych wskazuje na potrzebę zintegrowanego podejścia do diagnozy i terapii. W praktyce oznacza to, że specjaliści powinni przywiązywać wagę do kompleksowego zrozumienia dynamiki pomiędzy nimi, aby zapewnić efektywną opiekę.
Sposoby wsparcia osób z autyzmem:
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Jest to jedna z najbardziej skutecznych metod terapii dla osób z autyzmem. Pomaga im w rozpoznawaniu i radzeniu sobie z emocjami oraz trudnymi sytuacjami. Dzięki niej pacjenci uczą się rozpoznawania i zmieniania negatywnych wzorców myślowych, co może prowadzić do poprawy funkcjonowania w życiu codziennym.
Trening umiejętności społecznych: Jest to kluczowe narzędzie pomagające osobom z autyzmem w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych. Programy takie kładą nacisk na rozwijanie zdolności takich jak interpretacja emocji innych, utrzymywanie kontaktu wzrokowego oraz efektywna komunikacja.
Terapia integracji sensorycznej: Chociaż niektórzy specjaliści propagują tę metodę jako skuteczną w leczeniu objawów autyzmu, badania naukowe nie potwierdzają jej efektywności. Ważne jest, aby podchodzić do niej z ostrożnością i wybierać interwencje oparte na dowodach naukowych.
Podsumowanie
Życie osób dorosłych z autyzmem wiąże się z wieloma wyzwaniami, które nie zawsze są zauważalne dla społeczeństwa. Wielu z nas ma ograniczoną wiedzę na temat tego, jak autyzm wpływa na dorosłe życie i jakie konkretne trudności mogą się pojawić. Dlatego edukacja i zwiększenie świadomości na ten temat są niezwykle istotne. Osoby dorosłe z autyzmem potrzebują zrozumienia, akceptacji oraz wsparcia, aby radzić sobie z codziennymi wyzwaniami, które mogą wydawać się dla innych nieistotne lub błahe.
Współczesne społeczeństwo powinno dążyć do wyeliminowania stereotypów i uprzedzeń związanych z autyzmem u dorosłych.
Zrozumienie, akceptacja i wsparcie to kluczowe elementy, które mogą pomóc osobom dorosłym z autyzmem w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami i osiąganiu pełni swojego potencjału. Dzięki większej świadomości społeczeństwa osoby z autyzmem będą miały większe szanse na pełne i satysfakcjonujące życie, w którym ich unikalne cechy i talenty zostaną docenione.
Comments